A cidade dos 15 minutos é unha vila con servizos

 " O bar dos meus avós en Mazaricos non era só un bar. Era, ademais, —érao e aínda o é— un estanco, unha administración de loterías, un quiosco. Foi tamén locutorio, droguería… Lembro que se vendían espertadores, carteiras… A caixa de Correos colgaba a carón da entrada. Ah! E meu avó arranxaba reloxos de pulseira. A esa acumulación de servizos, haberá quen lle chame monopolio, eu identifícoa cun xeito de supervivencia. 

O bar dos meus avós ocupa un lugar estratéxico no concello de 3.700 habitantes que é Mazaricos: un cruce de camiños, hoxe convertido —coma case todo neste país— nunha rotonda. A ese lugar estratéxico para un milleiro de persoas, non chegaba —ás veces segue sen chegar— o sinal dalgunhas canles de televisión, fallaba a cobertura dos teléfonos, marchaba a luz se había demasiado vento. Non falo da alta montaña, senón da pobreza de recursos, do abandono administrativo. Hai pouco, vin no telexornal que, nun dos tramos onde o camiño de Santiago atravesa o concello, apenas hai wifi: os peregrinos piden a clave, intentan pagar con tarxeta… E saía un señor maior na pantalla explicando todo isto e dicindo que non coa cabeza mentres poñía o polgar boca abaixo. Eles preocupábanse polos peregrinos, eu pensaba no tormento de calquera adolescente.

 Nunha rexión que decrece en número de habitantes e onde pronto haberá parroquias con más eólicos ca persoas —non estou en contra dos eólicos, senón a favor da convivencia—, parece claro que unha das claves do problema son os servizos. Imaxino que acontece o mesmo no resto desa España que se baleira. Ese lugar onde as vilas —e xa non digamos as aldeas— son maioría infrarrepresentada: nos medios de comunicación, no discurso político, na cultura… Onde están os lugares de tamaño medio? Onde está a auténtica maioría da poboación? Pensaba hai pouco que a famosa cidade dos 15 minutos non é máis ca unha vila con servizos. Un lugar ao que se lle permita crear comunidade, economía independente, e que non caia na órbita dunha cidade turística co centro cheo de apartamentos baleiros que a acabe usando como dormitorio.

Constato entre os meus amigos o pánico a vivir nunha vila. Non necesariamente na vila onde medramos, senón en calquera outra. Existe un medo atroz aos lugares de entre 15.000 e 30.000 habitantes. A idea de que alí un se estanca, de que todo se sabe, de que todos se coñecen… Houbo un época, non obstante, no que parecía unha boa opción se un buscaba facerse propietario ou pagar menos aluguer. Na sociedade en que vivimos, as casas baleiras son sinónimo dun determinado estatuto social. Vivimos baixo a vontade de bancos e propietarios e, non podendo converternos nos primeiros, ansiamos poder ser dos segundos. É unha falsa redención. 

 O caso é que agora o punto é outro. As vilas estanse volvendo caras. Desintégrase o comercio local e os prezos soben. O modelo é o seguinte: ou clonamos o esquema das cidades ou desaparecemos. E a ninguén lle importa esta barbaridade. Coma se todos vivísemos na Coruña, en Madrid, en Alacante… Para que a cidade dos 15 minutos sexa unha vila con servizos, haberá que garantir certo equilibrio, certa autonomía. Algo hoxe en día inexistente. Haberá que acabar cun repertorio de referentes que teima en convencernos de que as vilas son pantanos. Un lugar sen demasiadas miras, un sitio onde procrear, un espazo para as vacacións, unha localización para residencias con encanto.  

E haberá que asegurarse tamén de que as vilas non se deixan cortar á medida do que se pensa delas. Sabemos que os prexuízos son máis eficaces ca calquera planificación, que se infiltran ata a medula. De fóra poden chegar os medios, pero non o discurso. A cidade dos 15 minutos non ten que ser necesariamente unha cidade. Tecer unha rede sostible, lograr un equilibrio, pasa por descentralizar, por crer nos cruces de camiños. 

O bar dos meus avós segue aberto, agora rexentado polos meus tíos. Diante da porta aparcan a diario ducias de coches, liñas perpendiculares. O ano pasado o concello logrou recuperar a súa matrona para o centro de saúde despois dunha década. Quizais coa matrona cheguen os nenos. Quizais eu perda o medo e regrese. Ou quizais deixe de poder pagar o piso no que vivo e me canse de ser escravo. A alguén se lle acabou a pila no reloxo de pulseira? Coñezo alguén que o arranxa case gratis."                         ( Ismael Ramos , eldiario.es, 12/03/23)