Wage Kori, saharauí: "Eu creo que me sinto máis galego ca moitos de aquí"

"GC comeza aquí 'Chegada: Galicia', unha serie de entrevistas a persoas que, dende diferentes partes do mundo, colleron un billete de ida cara a Galicia e non volveron marchar. O primeiro en abrir esta quenda de conversas é Wage Kori, un rapaz do campamento de refuxiados de Smara, no Sáhara. Cun galego perfecto, cunha gheada orgullosa, Wage relata como foron aqueles tempos en que chegou a Frades, a aldea que o acolleu.

 Galicia sempre foi terra de emigrantes. Poucas casas debe haber que non teñan familiares no estranxeiro. Mais ás veces, esquecemos axiña a nosa propia historia, esquecemos que houbo un tempo en que eramos nós quen marchabamos a outras terras cunha maleta a medio encher e na procura dunha vida mellor. Esquecémolo, sobre todo, cando máis nos precisan como terra de acollida. Bo é que a historia sempre está aí, para recordarnos o que fomos e guiarnos no futuro, para non repetir erros e para calar bocas.

 'Chegada: Galicia' é o que versan os billetes de avión, tren ou autobús - cando é que hai billetes - de moitas persoas que, dende diferentes partes do mundo, viñeron dar a este país. Por iso, 'Chegada: Galicia' comeza agora en forma de serie de entrevistas que o GC abre para visibilizar as historias desas mulleres e deses homes que, un día, colleron un só boleto no despacho de billetes, o de partida. 

Son as oito, xa é noite pecha e chove. Os bares da redonda da Ponte Carreira vanse enchendo ao que rematan as xornadas de traballo. O trasfego de coches de arriba para abaixo dálle ao pobo unha especie de 'vida de paso'. Vexo ao lonxe que se achega cara a min un rapaz riseiro que escapa da choiva. "Son Wage! Encantado! Pasamos logo tomar algo?". Pasamos, claro!

Wage Kori traballa nunha empresa de construción de pladur en Sobrado dos Monxes. Entra no bar e pide o de sempre. Xa leva aquí 17 anos dende aquel día en que pisou un pé por primeira vez en Galicia, e en concreto, en Ledoira - Frades -, a aldea de onde é a súa familia de acollida. A infancia ata os oito anos pasouna no campamento de refuxiados de Smara, no Sáhara. "O día que viñen todo eran choros. Do único que me acordo é de ter ganas de marchar", di cun medio sorriso. "Claro, imaxínate o contraste".

CHEGAR A UN MUNDO NOVO

Aquel rapaz de oito anos nunca vira diante tanta árbore xunta. As paisaxes verdes e húmidas resultábanlle estrañas. E tamén as vacas que pacían mansas ao longo dos prados de Ledoira. Facerse cun lugar totalmente novo leva o seu tempo. Ao principio, Wage botaba aquí os dous meses do verán e logo volvía para o seu lugar de orixe. Mais dunha vez, veu para quedar. "Tiven a sorte, ou a desgraza, de ter que operarme dun ollo. Tiña unha mancha e se seguía aumentando podía quedar sen vista", conta. Había que escoller: "Ou quedar sen ela ou quedar aquí".

Do seu relato, vaime sorprendendo tamén o seu xeito de se explicar. Wage conta a súa historia cun galego que ben quixeran moitas persoas. Dá gusto escoitar a súa gheada e a súa fonética coidada. O peculiar acento saharauí dálle novos matices á lingua, pero á vez, Wage abre e pecha as vogais no lugar exacto, pronuncia cada ene velar. O seu idioma nai é o hassaniyya, un dialecto do árabe, e cando chegou aquí era no único no que sabía comunicarse. 

"Vaste integrando pouco a pouco coas xentes e coas formas. Ao principio foi complicado, non sabes a lingua... Eu comecei a aprender con sinais, con xestos", prosegue. A súa profesora Teté e tamén a súa nai adoptiva foron mulleres que lle axudaron moito á hora de manexarse no idioma. "Aprendín antes o galego ca o castelán. Claro, aquí os rapaces falan o galego, e daquela eu aprendín o galego, e con orgullo!", di fachendoso.

"Sentía algún rapaz dicir: 'andamos co lapo', e eu pensaba: 'Pero que será o lapo?' Pensaba, pensaba, preguntáballe a Teté... Ata que me decatei de que era o fouciño! Esas cousas do día a día valas aprendendo aos poucos. Ademais cada zona ten as súas expresións", explica. "Chegas a un mundo novo e quéreste empapar de todo". No instituto tivo sorte, conta, porque a integración non foi demasiado difícil.

 "Acordome que ninguén vira un estranxeiro que estudara con eles, e menos africano, e menos do Sáhara, e daquela, por riba, chegaba recén operado e co ollo tapado: africano e torto, vamos, que o levaba todo!", conta con humor. "Pero en xeral tiven a sorte de estar nunha zona onde a xente que me rodeou me axudou moito. Agora xa te sentes integrado de todo".

"GALICIA CHUPOUME TANTA SANGUE"

O mar foi o que máis lle sorprendeu cando arribou aquí. "Aínda me sigue impresionando. Meu avó tiña unha caña de pescar e eu nunca souben para que era aquilo ata que cheguei a Galiza. E actualmente son pescador", di paradóxico. Wage veu moi neno e axiña fixo súas as formas de vida do país e do rural. "Eu son da aldea total!", reivindica. "Os paseos dos domingos non hai quen mos quite". 

"A miña idea do futuro é mercar a miña casiña, na miña aldea. Galicia chupoume tanta sangue...". Nas súas palabras nótase compromiso, entendemento, verdade. "Eu creo que me sinto máis galego ca moitos de aquí. Falo coa xente e penso: eu son de aló e defendo os de aquí, e ti es de aquí... E que defendes?". Tamén na familia de acollida propiciaron ese xeito de entender a vida máis "integrista", como el lle chama. "Síntome encantado e afortunado de empaparme da cultura galega. 

Mais é curioso: vou á Coruña e escoito sempre falar castelán, ata lles parece unha cousa apartada falar o galego. Sorpréndelles que o fale, e é a nosa lingua... Por que teño que falar outra?", pregúntase. "Senteno como algo aldeano. E que pasa se son aldeano? Simplemente teño a sorte de poder falar varias linguas". El mesmo vai construíndo o seu propio discurso entre sorbo e sorbo de cervexa. 

Conta un detalle moi significativo. Nas festas sempre coincide cos seus primos adoptivos, que falan o castelán. A brincadeira que lles fai nunca pasa de moda. "Dígolles: mira que ter que vir falar o de fóra o galego e o de aquí o castelán...", bota a rir.

A BUROCRACIA

Quizais unha das cousas máis complexas cando mudas de país sexa a xestión do papeleo, a burocracia, atoparte cun sistema de normas inflexibles. "Eu botei case dez anos cunha tarxeta verde que che daban, que nin entendías nin sabías para que servía, e aínda actualmente, ao ser do Sáhara, é coma se non foras de ningún país, estás nun limbo. Esta é a realidade", relata. No seu documento de residencia pon "apátrida", isto é, que carece de nacionalidade legal. 

"Podes traballar e desenvolver a túa vida, pero tes trabas curiosas", conta. "Acórdome que fun unha vez ao Media Markt e precisaba unha factura. O que estaba atendendo, que era compañeiro meu, pediume o carné. 'Pero aquí pon apátrida, non aparece ningún país!', díxome. Ao final puxo a súa documentación e punto, era o camiño máis rápido. Situacións tan sinxelas coma esas...".

A VIDA ALÁ

Wage emigrou moi mozo, mais os recordos do Sáhara non se lle esquecen. El naceu no campamento de refuxiados de Smara e lembra que daquela vivían ao redor de 50.000 persoas, aínda que calcula que agora a poboación debeu triplicarse. "Para min foi un fogar marabilloso. Tiñas a inocencia dun crío. Sempre había risas", relata. Xogaban á pelota cuns cantos calcetíns envoltos, e dalgún xeito, ese xogo cativo rachaba coa rutina do día a día, marcada polos camiños da casa cara á escola e da escola cara á casa. Medrou cabo da súa nai, da súa irmá e dos seus avós. "Miña nai e miña irmá son o máis do máis, téñoas nun pedestal. E tamén á familia de recollida, que por certo, vou presumir do meu irmán: é campión de España de cálculo mental!", di con orgullo.

Aló, naquela escola de Smara, eran preto de 40 rapaces nunha mesma aula. Buscando nos recordos daquel tempo, Wage trae á memoria certos hábitos do seu día a día: "Alí, por exemplo, non había persoa da limpeza como hai aquí, alí tiñas que limpar ti. Cada semana había turnos de dúas persoas. Traías o cepillo da túa casa e limpabas. É curioso". Onde Wage estudaba non había separación por xénero, nenos e nenas aprendían xuntos. "O Sáhara sempre foi máis avanzado ca o resto de África en cuestións de feminismo".

A conversa vai chegando ao seu fin... Como sería o teu futuro se non emigraras?, pregúntolle. Wage ponse a cabilar. "Imaxínome coma o meu tío. El vai a Mauritania, merca cousas e véndeas no campamento. O futuro ninguén o sabe, pero non habería máis ca iso", pensa. "Agora acostumáronnos ás desgrazas. Estás xantando, ves un morto nos medios de comunicación, e segues xantando. As fronteiras fan falta, pero sempre de maneira razoable. Ti non podes poñer concertinas porque cando unha persoa fai 2.000 quilómetros, unha valla non a vai parar". Wage sentenza firme: a sede ten máis forza, máis poder, ca calquera alambre de coitelas. "                     (Uxía Iglesias, Galicia Confidencial, 18/12/19)